توسعه روستا وارئه راهکارهای توسعه و کارافرینی در روستا

محور توسعه روستاها بطور سنتی کشاورزی تعریف شده و بر این اساس روستا با فعالیت کشاورزی و دامداری شناخته می شود. اما توسعه کشاورزی متکی بر منابع طبیعی است و محدودیت منابع طبیعی در برخی از روستاها، باعث رکود اقتصادی شده و توسعه کشاورزی به توسعه اقتصادی همه روستاهای منتج نشده است.
امروزه توجه به روستا فقط به کشاورزی و دامداری محدود نمی شود .بلکه روستاها محیط مناسبی برای رشد بخش‌های غیرکشاورزی و فعالیت شرکت‌های تولیدی و خدماتی است مشروط به آنکه رقابت‌پذیر و متکی بر منابع باشند. شرکت‌هایی که بر یادگیری، تولید و رقابت تاکید می‌کنند، می تواند این خلا را پر کنند.
این موضوع در واقع نوعی حرکت از کسب ‌وکارهای مبتنی بر منابع طبیعی به سمت کسب ‌وکارهای مبتنی بر دانش است.
در بیشتر کشورهای توسعه یافته سیاست توسعه کارآفرینی در حوزه های غیر کشاورزی در روستاها اجرا شده است. با توسعه کارآفرینی و ایجاد شرکتهای کوچک کارآفرین، علاوه بر اشتغال و تولید، روستاییان به کالاها و خدمات مورد نیاز خود دست می‌یابند و این امر تاثیر زیادی در رشد اقتصادی روستاها و کاهش پدیده مهاجرت به شهرها دارد.
وضعیت جامعه روستایی ایران نشان می دهد که با افزایش سطح سواد ، دانش و مهارت‌های علمی و عملی،گرایش به اشتغال در بخش های سنتی اقتصاد کمتر شده و میل و رغبت برای اشتغال در بخش های مدرن و خدماتی بیشتر است. این در حالی است که روستاهای ایران نیز همچون شهرها، مملو از فرصتهای جدید و کشف نشده هستند که کشف و بهره برداری به موقع از این فرصت‌ها و ایجاد کسب و کارهای جدید و رقابت پذیر می تواند مزایای اقتصادی چشمگیری برای روستائیان به همراه آورد.
اهداف توسعه روستایی را می توان به چهار دسته کلی تقسیم کرد: اهداف اقتصادی – اجتماعی- سیاسی و طبیعی.
بطور کلی توسعه روستایی، فرآیند توسعه دادن و مورد استفاده قرار دادن منابع طبیعی و انسانی، تکنولوژی، تسهیلات زیربنایی، نهادها و سازمانها، سیاستهای دولت و برنامه ها بمنظور تشویق و تسریع رشد اقتصادی در مناطق روستایی جهت ایجاد اشتغال و بهبود کیفیت زندگی روستایی برای ادامه زندگی و پایداری حیات است.در گذشته بعضی مدیران و سیاست‌گذاران امر توسعه، صرفاً بر “توسعه کشاورزی” متمرکز می‌شدند که امروز نتایج نشان داده است که توسعه روستایی صرفاً از این طریق محقق نمی‌شود.
روستا جامعه‌ای است که دارای ابعاد اجتماعی مختلف بوده و نیازمند توسعه همه‌جانبه است نه صرفاً توسعه کسب‌وکاری به نام “کشاورزی”. هرچند باید گفت که از طریق توسعه کشاورزی موفق نیز الزاماً توسعه روستایی محقق نمی‌شود.
زیرا اولاً فواید توسعه کشاورزی عاید همه روستاییان نمی‌شود (بیشتر عاید زمین‌داران، بخصوص مالکان بزرگ، می‌شود)، ثانیاً افزایش بهره‌وری کشاورزی باعث کاهش نیاز به نیروی انسانی می‌شود (حداقل در درازمدت) و این خود باعث کاهش اشتغال روستاییان و فقر روزافزون آنان و مهاجرت بیشتر به سمت شهرها می‌شود.
نکته ای که باید یادآور شد این است که مناطق روستایی برای توسعه با مشکلات و چالشهایی روبرو هستند که شناخت آنها باعث می شود مسئولین استراتژی مناسب جهت توسعه را برای روستاها انتخاب کنند.
چالشهای مناطق روستایی عبارتند از:
1-  دسترسی نداشتن به سرمایه و امکانات
2 - مشکل درعرضه کالاها و خدمات 
3-تاکید بر یک صنعت یا کسب وکار خاص
4- تمایل شدید به مهاجرت
5 -گسترش روزافزون تغییرکاربری اراضی زراعی
6- قدرت خطرپذیری کمتر در روستاها
7-کمبود سازمانهای حمایت کننده
بنابراین کشورها و مناطق مختلف جهان، متناسب با شرایط و اولویت‌ها، رویکردها و استراتژی‌های توسعه روستایی متفاوتی را در پیش گرفته‌اند. قطعاً نمی‌توان بدون درنظرگرفتن تجربیات جهانی در این زمینه و با تمرکز صِرف بر اشتغالزایی در روستاها (بدون درنظر گرفتن استراتژی توسعه روستایی) توفیق چندانی بدست آورد (که پایدار و ماندگار نیز باشد). چون اشتغالزایی و کارآفرینی در فضایی مستعد رخ می‌دهد و بدون وجود آن فضا عملاً نمی‌توان متوقع موفقیتی پایدار بود .
مهمترین راهکار های استراتژیک توسعه روستایی عبارتند از: 1-تغییر نگرش حاکم بر اذهان مدیران و مردم نسبت به روستا از طریق: فرهنگ سازی بوسیله رسانه های جمعی و عمومی، برجسته سازی و توجه ویژه به مناطق روستایی در نظام آموزشی، ابراز توجه ویژه به روستاها توسط مدیران ارشد (مثل اقامت آنان در روستاها)و…
2 -جذاب سازی فضای روستایی کشور از طریق: توسعه هدفمند فضاهای فرهنگی وآموزشی روستاها، ایجاد مراکز تفریحی، اقامتی، سیاحتی در روستاها
3- تکمیل و تکامل جامعه اطلاعاتی روستایی کشور مانند ایجاد ارتباطات مخابراتی، ارتقای سواد اطلاعاتی آنان و نزدیک سازی فرهنگ شفاهی روستائیان با فرهنگ مکتوب دیجیتال.
4 -تشکیل خوشه های دانشی روستایی و توسعه زیر ساخت های دانشی مثل تدوین نقشه صنایع روستایی کشور، ایجاد و توسعه مراکز تحصیلی وآموزشی(بخصوص آموزش های کاربردی)، ارتقای سطح سواد روستائیان وآموزش آنان در بکارگیری روش ها و فناوری های نوین
5 - نوسازی مناطق فرسوده روستایی و توسعه اشتغال زایی در روستاهای کشور از طریق حاکم سازی فضای کارآفرینی وایجاد پارک های کارآفرینی در مراکز و مناطق مستعد و همچنین حمایت از فارغ التحصیلان روستایی برای راه اندازی کسب و کار در روستاها
6- شکوفاسازی اقتصاد روستایی و تاسیس روستاهای نوین که از جهات موقعیت وامکانات همپای شهرها باشند،
7 ـ توسعه صنایع دستی و روزآمدساز کردن آنها،
8 ـ جذب سرمایه گذاران خارجی و بخش خصوصی به سمت روستاها و فرهنگ سازی برای تغییر الگوهای مصرف و تولید در روستا.
در نهایت اینکه برنامه های توسعه روستایی باید به مواردی همچون: ایجاد اشتغال در بخش‌های غیرکشاورزی، توسعه اجتماعی و شهرسازی روستا، کاهش مهاجرت به شهرها، افزایش سطح رفاه، تاکید بر جذب و توسعه فناوری های جدید و آموزش و تربیت نیروی انسانی ماهر توجه داشته باشد.
روستاهای شهرستان سنقر (فارسینج) از این قاعده استثنا نیستند و مسئولان محترم محلی باید به این سمت بروند و افق نگاه خود را با رعایت هنجارهای روستایی تغییر دهند .
باید در وهله نخست با فرهنگ سازی ، همگرایی و مشارکت پذیری را در میان روستاییان ارتقاء داد .
سپس باید با ارائه خدمات اجتماعی و اقتصادی مناسب در نقاط واسطی همچون روستاهای مركزی و توسعه شهركها, از مهاجرت مستقیم روستاییان به شهرهای بزرگ جلوگیری کرد.
بعلاوه وجود چنین نقاط میانجی باعث خواهد شد كه بسیاری از روستاییان علاوه بر حفظ كار خود در روستا از زندگی شهری نیز برخوردار شده و بعضا دارای کسب وكار جدیدی در آن نقطه واسط (در كنار شغل روستایی خود) نیز شوند كه این خود زمینه افزایش درآمد و رفاه آنان را فراهم میسازد.
همچنین باید با توجه به حاصلخیزی بخش کشاورزی در شهرستان سنقر(فارسینج) به صنایع تبدیلی که موتور محرک توسعه كشاورزی, توسعه روستایی و ایجاد  اشتغال است توجه کرد . چرا که وظیفه اصلی این صنایع, فرآوری محصولات كشاورزی و دامی روستا و تبدیل آنها به كالاهایی نهایی تر و باارزش تر است. این امور اكثرا در صنایع و كارخانه های شهری انجام میشود.
انجام این امور در روستاها یا نواحی اطراف روستاها باعث خلق ارزش افزوده بیشتر در این مناطق و تحریك تولید میشود. بعلاوه كیفیت و دوام محصولات نیز افزایش یافته و قدمی روبه جلو درراستای تحكیم امنیت غذایی کشور برداشته میشود. توسعه این گونه صنایع كه به دانش و فناوری فوق العاده ای نیازمند نیستند,امری امكان پذیر برای نواحی روستایی محسوب میشود. بسیاری از روستاییان نیز كه در شهرها نیز در همین نوع صنایع و كسب وكارها به كار مشغول میشوند, كمتر به مهاجرت متمایل خواهد گشت. اینگونه صنایع, امكان صادرات مستقیم محصولات و كالاها به دیگر كشورها را فراهم آورده و باعث افزایش رونق مناطق روستایی خواهد شد.
ضمنا نباید توسعه روستاها و توسعه كارآفرینی روستایی را در بافت خود روستاهای منطقه تصور کرد،بلكه باید بدان به صورت ملی نگریست. به همین جهت از مهمترین راهكارهای توسعه كارآفرینی واشتغالزایی در مناطق روستایی میتوان به ایجاد شهركهای کسب وكاری اشاره كرد. این شهركها باایجاد فضای مناسب برای رشد كسب وكارها و كارآفرینی همچون انكوباتوری باعث رشد شركتها و بنگاه های روستایی میگردند. شرایط آب و هوایی و نیز بکر بودن منطقه زمینه را برای توسعه گردشگری روستایی و ارائه خدمات به گردشگران و ایجاد بازار رقابت میان روستاهای سراب عزیز و سایر مناطق کشور را بسیار تسهیل کرده است و باید به این موضوع نیز توجه کرد .باید با رونق گردشگری طبیعی ، گردشگری بومی و کشاورزی با رعایت اکوسیستم منطقه به رونق این بخش که زمینه مناسبی برای توسعه دیگر بخش ها به شمار می آید توجه جدی کرد.توجه به گردشگری روستایی موجب توسعه پایدار روستایی و برخورداری روستاییان از معیشت پایدارمی شود و در نهایت منجر به امكان افزایش درآمد خانوارهای روستایی، اشتغال زایی و جلوگیری از مهاجرت های روستایی را در بستر بهبود كیفیت زندگی و توزیع متعادل خدمات و تسهیلات رفاهی در روستاها خواهد شد  .

توسعه كارآفريني و اشتغالزايي روستايي ؛23 راهكار براي توسعه اقتصادي روستاها




    مطالعه برنامه ها، راهبردها، سياست ها و راهكارهاي مختلف توسعه در كنار بررسي تجربه عملي كشورهاي مختلف در زمينه توسعه روستايي و توسعه كارآفريني و اشتغالزايي در روستاها، مي تواند راهكارهاي مناسبي را در اختيار برنامه ريزان كشور قرار دهد. اگرچه نمي توان اين تجربه ها و رويكردها را به صورت مشابه استفاده كرد اما توجه به آنها و «يادگيري » درست نكات ، باعث روشن شدن فضاي موضوع كارآفريني و اشتغالزايي در روستاها و تسهيل و تسريع فرآيند سياستگذاري در اين زمينه خواهد شد. به علاوه مي توان در بسياري از موارد با به كارگيري و رويكرد «بومي سازي »، با استفاده از ابتكارها و دانش ساير ملل ، به گونه يي اثربخش روش ها، طرح ها و برنامه هاي محلي را طراحي و اجرا كرد.
    سيامك طاهري
    چرا كار آفريني در روستا؟
    در اكثر مناطق جهان ، روستاها از جمله نواحي فقير و در حال فرسايش محسوب مي شوند.
    انديشمندان و سياستگذاران كشورهاي دنيا توجه خاصي به توسعه روستايي و رفع مشكلات و معضلات آنها دارند. امروز صاحبنظران بين المللي بر اين اعتقادند كه بايد جداي از سياست ها و راهبردهاي كلان توسعه و توسعه اقتصادي (كه بسيار مهم هستند)، بطور ويژه و مشخا به توسعه روستاها و ريشه كني فقر گسترده حاكم بر آنها پرداخت .
    مشكل ها و معضل هاي روستاها در جهان ناشي از دو مساله اساسي است : يكي كمبود امكانات اجتماعي (ضعف زيرساخت ) و ديگري كمبود درآمد (ضعف اقتصادي ).
    از جمله امكانات اجتماعي مي توان به خدمات بهداشتي ، آموزشي ، بيمه و تامين اجتماعي ، خطوط ارتباطي (حمل و نقل و مخابرات )، امنيت ، آب آشاميدني ، سوخت ، برق و موارد شبيه آن اشاره كرد. اگرچه بسياري از دولت ها برنامه هاي گسترده و پرهزينه يي را براي بهبود اين زير ساخت ها انجام داده اند، (همچون دولت ايران ) اما بررسي ها نشان دهنده آن است كه اين امر به تنهايي نتوانسته كاستي هاي زندگي روستاييان را حل كند و آنان را از فقر برهاند و مهاجرت از روستا به شهر را كاهش دهد.
    كمبود درآمد عامل مهمي است كه اگر براي آن چاره يي انديشيده نشود، اجازه نمي دهد طرح هاي توسعه روستايي به ثمر بنشيند، كمبود درآمد روستاييان ناشي از چندين مساله است : 1 افزايش جمعيت روستاييان (مقدار مطلق ) 2 بيكاري (كامل يا فصلي ) 3 بهره وري پايين افراد و منابع 4 عدم جذابيت براي سرمايه گذاري و كمبود سرمايه گذاري 5 ضعف فضاي كسب و كار.
    بررسي هاي مختلف نشان داده كه يكي از مهم ترين اهداف توسعه اقتصادي (در شهرها يا روستاها) ايجاد اشتغال و مهم ترين ساز و كار و ابزار آن ، كارآفريني است . كارآفريني باعث كاهش بيكاري و افزايش بهره وري افراد و منابع و در نتيجه افزايش درآمد مردم مي شود.
    كارآفريني روستايي چيست ؟
    تعاريف مختلفي از كارآفريني وجود دارد. نوآوري ، مخاطره پذيري ، نيروي ثبات دهنده و متعادل كننده بازار، ايجاد يك كسب و كار جديد (ايجاد يك كسب و كار بر مبناي يك ايده جديد) يا توسعه كسب و كار موجود از جمله مفاهيمي است كه براي آن مطرح شده اند.
    قدمت واژه كارآفريني به سال 1709 ميلادي برمي گردد. «سي »، اقتصاددان قرن هجدهم ، كارآفرين را فردي مي دانست كه «منابع اقتصادي را از حوزه يي با بهره وري پايين تر بيرون مي كشد و آنها را به حوزه يي با بهره وري و سود بيشتر منتقل مي كند.»
    در نيمه اول قرن بيستم ، شومپيتر اقتصاددان و نظريه پرداز اجتماعي ، مطالب گسترده يي در مورد كارآفريني و تاثير آن بر اقتصاد نوشت . نظريه شومپيتر اين بود كه كارآفرينان نوآور موجب نوعي عدم تعادل پويا در اقتصاد مي شوند. وي فرد كارآفرين را يك تخريبگر خلاق قلمداد مي كرد كه با تجاري سازي نوآوري و نهادينه كردن آن در محيطي كه پيش از آن فاقد آن بوده ، تعادل اقتصادي را بر هم مي زند.
    راهكارهاي توسعه كارآفريني روستايي
    با تحليل مجموعه مطالعات نظري و بررسي هاي انجام شده ، مي توان به 23 نكته كليدي و اساسي دست يافت : 1. بدون وجود يك راهبرد كلان توسعه و توسعه اقتصادي مشخا، نمي توان توفيق چنداني در توسعه روستايي و توسعه كارآفريني در روستاها به دست آورد. بنابراين بايد تمركززدايي يكي از مهم ترين و اساسي ترين سياست هاي كلان توسعه كشور باشد.
    2. راهبرد توسعه اقتصادي كشور بايد بخوبي جايگاه روستاها و رويكرد توسعه روستايي مطلوب را مشخا كند و براي آن ارزش و اهميت كافي قايل شود، براي مثال نمي توان با انتخاب يك راهبرد صنعتي شدن (همچون كشور ما كه توسط وزارت صنايع و معادن معرفي شده است ) به توسعه روستايي و كشاورزي دست يافت .
    3. توسعه روستايي معادل توسعه كشاورزي نيست . توسعه كشاورزي بايد به عنوان زير مجموعه توسعه روستايي تلقي شود. به علاوه كشور نبايد تنها بر توسعه كشاورزي متمركز شود چون نمي توان انتظار داشت كه توسعه كشاورزي به توسعه روستايي منتهي شود.
    4. بهترين راهبرد توسعه روستايي ، تركيبي از رويكرد ساختارهاي سلسله مراتبي پايدار و بهره برداري بيشينه از زمين و منابع طبيعي نيست . جالب است كه بدانيم بسياري از كشورهاي پيشرفته (همچون آلمان ) به كنترل و محدودسازي كشاورزي و استفاده از جنگل ها و مراتع خود پرداخته اند و بيشتر مايل هستند اين گونه مواد و محصولات مورد نياز خود را از ديگر كشورها تامين كنند تا محيط زيست شان سالم باقي بماند.
    5. توسعه روستايي تنها از طريق توسعه زيرساخت هاي عمراني و ارايه خدمات اجتماعي محقق نمي شود بلكه نيازمند اشتغالزايي درآمدزا براي روستاييان و تسريع توسعه فرهنگي آنان (در مقابل جذابيت هاي فرهنگي اجتماعي شهرها) است .
    6. ساماندهي ساختار سلسله مراتب سكونتگاه هاي كشور بسيار ضروري است . بايد روستاهاي مركزي تر بزرگتر و داراي امكانات بيشتر، روستاهاي كوچك تر و پراكنده اطراف خود را پوشش دهند و اين روستاها از طريق شهرك ها يا شهرهاي كوچك به شهرهاي بزرگ و در نهايت كلانشهرها ارتباط يابند. ممكن است در اين فرآيند بسياري از مناطق دورافتاده تر يا غيرقابل دسترس كه طبق روند موجود در حال تخليه و نابودي هستند، نيز از چرخه خارج و ساكنان آنها به ديگر روستاها يا مناطق جديد كوچ داده شوند.
    7. بايد با ارايه خدمات اجتماعي و اقتصادي مناسب در نقاط واسطه همچون روستاهاي مركزي ، شهرك ها و شهرهاي كوچك ، از مهاجرت مستقيم روستاييان به شهرهاي بزرگ جلوگيري كرد. به علاوه وجود نقاط ملي باعث مي شود كه بسياري از روستاييان علاوه بر حفظ كار خود در روستا از زندگي شهري نيز برخوردار و حتي داراي كسب و كار جديدي در آن نقطه واسط در كنار شغل روستايي خود شوند كه اين موضوع زمينه افزايش درآمد و رفاه آنان را فراهم مي سازد.
    8. نبايد تنها توسعه روستايي و توسعه كارآفريني روستايي را در بافت خود روستا تصور كرد، بلكه بايد به آن به صورت ملي نگاه شود. به همين دليل از مهم ترين راهكارهاي توسعه كارآفريني و اشتغالزايي در مناطق روستايي مي توان به ايجاد شهرك هاي كسب و كاري اشاره كرد. اين شهرك ها با ايجاد فضاي مناسب براي رشد كسب و كارها و كارآفريني باعث رشد شركت ها و بنگاه هاي روستايي مي شوند.
    9. در اكثر كشورهاي جهان ، نسبت جمعيت روستايي به جمعيت كل كشور در حال كاهش است بطوري كه در اغلب كشورهاي پيشرفته اين مقدار زير 10 درصد است . جداي از مسائل مربوط به روند رشد طبيعي شهرنشيني در تمام جهان ، علت اصلي اين كاهش ، محدود بودن ظرفيت توليد مناطق روستايي (بخصوص در حوزه هاي مربوط به كشاورزي ) است . با صنعتي شدن و علمي شدن كشاورزي در كشورها، بهره وري منابع توليد روستايي نيز افزايش مي يابد و در نتيجه (در درازمدت ) نيازمند نيروي انساني كمتري است .
    اين روند خود به خود باعث افزايش بيكاري و كاهش درآمد روستاييان داراي زمين و امكانات كمتر مي شود. به همين دليل يكي از راهبردهاي اصلي اشتغالزايي در مناطق روستايي ، حركت به سمت صنايع و فعاليت هاي غيركشاورزي است . اينگونه كسب و كارها در چند حوزه اساسي صنايع تبديلي ، صنايع فرهنگي ، خدمات و امور دولتي قرار مي گيرند.
    10 صنايع تبديلي از جمله مهمترين زمينه هاي توسعه كشاورزي ، توسعه روستايي و توسعه اشتغالزايي در روستاها است . وظيفه اصلي اين صنايع ، فراوري محصولات كشاورزي و دامي روستا و تبديل آنها به كالاهايي نهايي تر و با ارزش تر است كه اغلب در صنايع و كارخانه هاي شهري انجام مي شود. انجام اين فعاليت ها در روستاها يا نواحي اطراف روستاها باعث خلق ارزش افزوده بيشتر در اين مناطق و تحريك توليد مي شود. به علاوه كيفيت و دوام در كنار آن محصولات نيز افزايش مي يابد و قدمي روبه جلو در راستاي تحكيم امنيت غذايي كشور برداشته مي شود.
    11 صنايع فرهنگي از جمله صنايع ريشه دار در مناطق روستايي هستند و به جرات مي توان گفت اين صنايع روستايي بيشتر بر صنايع دستي متمركزند. از آنجايي كه روستاييان به صورت نسبي وقت آزاد زيادي (بخصوص به صورت فصلي ) در اختيار دارند، اغلب در زمينه يي از اينگونه صنايع وارد مي شوند. مواد اوليه مورد نياز صنايع دستي ، به وفور در مناطق روستايي موجود است ، ضمن آنكه نيازمند دانش فوق العاده يا فناوري سطح بالايي نيست . اين صنايع ، زمينه اشتغال مناسبي نيز براي زنان (به عنوان قشر عظيمي از جمعيت روستايي ) محسوب مي شود و از يك طرف ، آنان را از فضاي خانه دور نمي كند و از طرف ديگر، با شرايط جسماني و روحي آنان سازگاري بيشتري دارد.
    12 صنعت گردشگري (توريسم ) نيز از ديگر صنايع فرهنگي محسوب مي شود كه زمينه رشد فوق العاده يي در مناطق روستايي دارد. طبيعت زيباي مناطق روستايي همراه با جاذبه هاي سنتي ، زمينه مورد علاقه گردشگران داخلي و خارجي محسوب مي شود. توسعه اين صنعت كه با هزينه قابل توجهي همراه نيست ، در حاشيه خود باعث توسعه كسب و كار خواهد شد.
    13 خدمات زمينه اشتغالزايي است كه بخش در حال رشدي در اكثر كشورهاي جهان محسوب مي شود به گونه يي كه بسياري از انديشمندان ، اقتصاد نوين را اقتصاد خدماتي مي نامند. بخش خدمات زمينه بسيار مستعدي براي اشتغالزايي دارد چون در يك اقتصاد روبه رشد و پويا، نمي توان هيچگونه محدوديتي براي توسعه خدمات در نظرگرفت . در كنار آن خدمات زمينه مناسبي براي خلاقيت و نوآوري افراد محسوب مي شود. بخش عمده يي از كارآفريني ها در حوزه خدمات اتفاق مي افتد. خدمات اجتماعي ، بهداشتي ، فني ، آموزشي ، تجارت ، اقتصادي و مالي و ارتباطي از جمله مهمترين زمينه هاي قابل توسعه و اشتغالزا در مناطق روستايي هستند. مشاركت دولت در اين زمينه مي تواند تسهيل كننده و تسريع كننده فرآيند توسعه خدمات در روستاها باشد.
    14 دولت مي تواند با برنامه ريزي ، طراحي و اجراي طرح هاي مختلف براي ارايه خدمات دولتي در مناطق روستايي ، زمينه اشتغالزايي و كارآفريني فوق العاده يي را در روستاها ايجاد كند كه حوزه آن بسيار گسترده است ، از جمله امور اداري ، اقتصادي ، انتظامي ، بيمه و تامين اجتماعي ، مراقبت از محيط زيست ، حفظ و توسعه مراتع و جنگل ها.
    استخدام نيروهاي كاري در اين زمينه ها بايد به صورت محلي انجام پذيرد و تا حد ممكن به بخش خصوصي واگذار شود. اين امر از طرف ديگر، باعث كاهش حركت و مهاجرت روستاييان به شهرها براي دريافت اينگونه خدمات خواهد شد. تحقق دولت الكترونيكي در سطح روستاها، چشم اندازي مطلوب براي آينده است كه اكثر كشورها در حال حركت به سمت آن هستند.
    15 «رويكرد خوشه يي » به توسعه ، نگرش جديدي است كه سياستگذاران و برنامه ريزان توسعه در كشورهاي مختلف به كار مي گيرند. نگاه جامع و منسجم به مسائل و كل فضاي مربوط به يك مقوله ، مديران را در اجراي برنامه هاي توسعه با موفقيت بيشتري همراه مي سازد. توسعه روستاها بر مبناي توسعه خوشه هاي صنعتي ، خوشه هاي فناوري و خوشه هاي دانش روستايي ، راهكار مناسبي براي توسعه روستاها و توسعه كسب و كارهاي روستايي است .
    16 اكثر كشورهاي جهان بويژه كشورهاي پيشرفته در حال حركت به سمت ايجاد جامعه دانش بنيان ، جامعه يادگيرنده و جامعه اطلاعاتي هستند. جامعه دانش بنيان و جامعه يادگيرنده دو روي يك سكه هستند كه از مسير تشكيل و تكامل يك جامعه اطلاعاتي مي گذرند. اقتصادهاي دانشي و اطلاعاتي نيازمند نيازها و مقدماتي هستند كه اگر از آنها غفلت شود اقشار روستايي از جمله آسيب پذيرترين گروه در آن خواهند بود.
    17 توسعه فناوري هاي مناسب و اشاعه آنها در مناطق روستايي نقش بسزايي در توسعه كسب و كارها دارد. توسعه فناوري هاي زيستي و فناوري هاي اطلاعاتي و ارتباطي باعث افزايش توانمندي هاي نوآوران و كارآفرينان روستايي و شهري براي فعاليت در روستاها خواهد شد.
    اشتغال به اين فناوري ها، موجي عظيم از فرصت هاي اشتغال را به مناطق روستايي سرازير مي كند.
    18 ادغام فناوري هاي سنتي موجود در مناطق روستايي كشور با فناوري هاي نوين و پيشرفته راهكار مناسبي براي پيشرفت و روزآمدشدن محصولات و كالاهاي ساخت روستا است . بسياري از محصولات سنتي را مي توان با ابزارها و تجهيزات نوين توليد يا آنها را با فناوري هاي جديد همراه كرد. اين امر باعث بقاي صنايع سنتي فعلي و در مواردي توسعه بازار روبه اضمحلال آنان خواهد شد.
    19 توسعه فناوري ، اميد رويكرد مناسبي براي ارتقاي كيفيت و زندگي روستاييان است . اين مفهوم كه اولين بار توسط «راشمي ماير» (انديشمند و
    آينده پژوه هندي ) مطرح شد، تصريح مي كند كه توسعه كشورهاي در حال توسعه و ورود به عصر فراصنعتي تنها از مسير صنعتي شدن و الگوهاي توسعه كلاسيك تجويزي غربي نمي گذرد.
    بسياري از كشورهاي توسعه نيافته (بويژه در مناطق روستايي ) مي توانند با به كارگيري مجموعه يي از فناوري هاي نرم و اثربخش كه هزينه سرانه اندكي دارند، در دسترس هستند و باعث آلودگي محيط زيست نمي شوند، يك مسير «توسعه اقتصادي نرم » را بپيمايند.
    20 فرهنگ سازي از مهم ترين و زيربنايي ترين اموري است كه بايد براي توسعه روستاها و توسعه كارآفريني در آنها صورت گيرد. كارآفريني نيازمند فرهنگ خاصي است كه پرورش آن بسيار سخت و نيازمند تلاشي طولاني مدت است . توانايي درك تغييرات و كشف فرصت ها، مشاركت و مسووليت پذيري ، مخاطره پذيري و مخاطره جويي ، از عناصر اصلي سازنده اين فرهنگ هستند و نمي توان تنها با انجام برنامه هاي كوتاه مدت و ضربتي به آنها دست يافت . بهترين راهكارهاي توسعه فرهنگ كارآفريني در روستاها، ارتقاي «سواد كارآفريني » روستانشينان از طريق برنامه هاي آموزشي و ترويجي مختلف است .
    21 سه راهبرد اساسي براي توسعه كارآفريني روستايي وجود دارد:
    اول ، جذب كسب و كارها از ديگر مناطق (بخصوص مناطق شهري ) به روستاها، كه در مجموع و از نگاه ملي چندان مفيد نيست .
    دوم ، حفظ و توسعه كسب و كارهاي موجود از طريق سياست هاي حمايتي كه در اغلب موارد سياستگذاران و مديران كشور به آن توجهي نمي كنند.
    سوم ، حمايت از ايجاد و تولد كسب و كارهاي جديد از دل خود مناطق روستايي كه اغلب مدنظر قرار دارد اما نيازمند برنامه ريزي منسجم و درازمدت است .
    22 به نظر نمي رسد هيچ گروهي مستعدتر از فارغ التحصيلان روستازاده براي امر كارآفريني روستايي باشد. ايجاد شرايطي مناسب براي فعاليت و جذب اين افراد به فضاهاي روستايي از مهمترين مسائل پيش روي مديران توسعه روستايي است .
    از ديگر اهداف موردنظر مي توان به موارد زير اشاره كرد: ايجاد شهرك هاي كسب و كاري ، ايجاد مراكز رشد روستايي و پارك هاي كارآفريني ، اعطاي تسهيلات و امكانات به آنها، ارايه آموزش هاي كارآفريني به آنها، ايجاد آموزشگاه هاي مختلف ، ايجاد مراكز آموزشي ، تحقيقاتي و علمي در مناطق روستايي مستعد و تقويت ارتباطات اينگونه مراكز با روستاها.
    23 ايجاد فضاي مديريت مشاركتي در روستاها و همراه كردن آنان در تصميم گيري هاي صورت گرفته در مورد آنان از جمله مهمترين سازوكارهاي توسعه روستايي و بسط كارآفريني است . روحيه مشاركت جويي در توسعه منطقه خود، از مهمترين الزامات و محرك هاي كارآفريني روستايي به شمار مي آيد كه از طريق بسط مردم سالاري در سطح روستاها ناشي مي شود. شوراها از مهمترين سازوكارهاي اين امر هستند. كمك به ايجاد تعاوني ها و مشاركت در فرآيند تكامل و موفقيت آنان از مهمترين اقدامات دولت ها محسوب مي شود.